Are You Really In Control? Het framework

De belangrijkste rode draad in mijn werk de afgelopen jaren is ‘control’. Een van die vele ingeburgerde Engelse begrippen die je in negen woorden kunt samenvatten. Negen woorden waar je mee kunt plannen, sturen en evalueren. Waarmee je de spreekwoordelijke boel bij elkaar kunt houden én waarmee je ook veranderingen in gang kunt zetten. Negen woorden die ook aandacht hebben voor de soft controls en de risico’s en onzekerheden. Slechts negen woorden, vormgegeven in een praktisch kader waar elke leidinggevende, bestuurder of adviseur écht mee kan sturen. 

Ik ben afgestudeerd in het vorige millennium. Het veronderstelde menstype was toen 100% rationeel, markten behoorden volledig efficiënt te zijn en het Angelsaksische model had de toekomst. Overheden konden het beste bedrijfsmatig worden gerund. Gelukkig waren er twee modellen die wat breder keken, zoals de balanced scorecard van Kaplan en de levers of control van Simons. In mijn ervaring waren ze net niet praktisch genoeg om er goed mee te kunnen sturen, hoewel die levers elke audit nog steeds extra dimensies kunnen geven.

In de ‘zero’s’ en tot op de dag van vandaag regende het modellen en theorieën over control, met ‘integraal management’ als de heilige graal. Het INK rukte op, net als de behoefte om te willen sturen op soft controls. De millennium-goals en de bijbehorende donut kwamen op de kaart te staan, en ook risicomanagement, want we leven steeds meer in een VUCA-samenleving. Het Rijnlandse model begon aan een revival die tot op de dag voortduurt.

Control-modellen en de maatschappelijke realiteit staan vaak op gespannen voet. Zodra modellen en werkwijzen stellen dat het weer wat losser mag (deregulering, agile scrummen, verticaal toezicht, DIY), wordt deze zienswijze keihard ingehaald door in de media breed uitgemeten crises of nieuwe ontwikkelingen (cyber risks, toeslagenaffaire, mislukte samenwerkingsvormen). Zaken die onder de streep al met al hebben geleid tot méér wetten en regels en specialistische ondersteuning. En die je als controller maar nageleefd moet zien te krijgen.

Ik kwam ook de performance paradox tegen en kreeg vaak te maken met de ‘illusion of control’. Met als gevolg dat sommige P&C-rapportages steeds verder van de werkelijkheid afdwaalden. En iedere bestuurder en leidinggevende toen en nu bleef zich afvragen: ´are we in control´?

GRC mist ook iets (2): achter ieder succes en elke mislukking zit een hele wereld….

Rob de Heus kwam zo’n vijftien jaar geleden een heel eind met een bredere opzet voor een control framework. Inclusief soft controles (‘benoem ze, ga ze nooit kwantificeren’) en aandacht voor risicobeheersing. Hierop voortbordurend heb ik de zelfstandige naamwoorden in zijn figuur veranderd in werkwoorden en de vormgeving opgeleukt (want: ‘je moet er echt een praatplaat van maken, met een kekke naam!’).

Control is een werkwoord. Je bént niet in control, je komt in control. Je moet er iets voor doen. Controlling is Beheerst Sturen, vooraf, tijdens en na afloop van de rit. Achter ieder van de negen vakjes kun je moeiteloos honderden modellen, theorieën en managementboeken vinden. Je kunt de figuur ook lezen als drie kolommen of evenveel rijen. De boodschap is dat wat je ook voorbereidt, doet of checkt in balans moet zijn. Maak je bijvoorbeeld werk van de laatste twee kolommen, dan heb je weinig oog voor de soft controls, de ‘hearts’ en de menselijke maat. Ga je lekker met de eerste twee rijen, dan vergeet je te reflecteren en te evalueren. De kekke naam is Ayric geworden, naar de eerste letters geworden van Are You Really In Control?

Ik heb de afgelopen vijf jaar gestreefd om in iedere blog het onderwerp in kwestie een brede Ayric-achtige invalshoek te geven. Die breedte heb ik per blog zoveel mogelijk benoemd aan de hand van de negen werkwoorden. Of het nu gaat om de gedurfde restauratie van een vergeten kasteel, het stook-alert, de pfas-risico’s, kweekvlees of de Formule 1-ontknoping.
Het zijn al lang niet meer louter risico’s en onzekerheden die centraal staan in deze blogs. Een goed gesprek of een goed verhaal dat louter over risico’s gaat bestaat niet. Risicobeheersing uitbreiden met Governance en Compliance dekt eveneens niet de hele lading. Risico’s behoren gelinkt te worden aan Waar Je Voor Staat, aan wat je Wilt en Kunt en wat er Moet. Pas dan kun je de vraag beantwoorden: Are You Really In Control?

De komende tijd licht ik het AYRIC-framework nader toe. Vooral via praktijkvoorbeelden, want the proof of the pudding zit tenslotte in the eating. Toch? De eerste praktijkles is dat control niet zonder context kan. Die context is gelukkig te herleiden tot drie verschillende situaties, maar daarover meer in een volgende blog. O ja, een training is eveneens in de maak. Wordt vervolgd!

Ayric in ‘Loesjes’

Mei 2022

© René Pennings.

Dit werk mag vrij worden verspreid en gepubliceerd zoals bepaald in de licentievoorwaarden.
Literatuurlijst:
‘Van geïnstitutionaliseerd wantrouwen naar verdiend vertrouwen’ – Rob de Heus en Ferenc Arts, Tijdschrift voor Controlling, maart 2008