Kesselse lef

Ongeschreven strategische risico's (2)

In Noord-Limburg staat het modernste gerestaureerde én duurzaamste kasteel van Nederland. De totstandkoming ervan is een schoolvoorbeeld van strategische lef, oftewel hoe je in het overvolle kastelenland een strategisch risico durft te nemen. Een strategisch risico is een vrijwillig geaccepteerd risico dat de strategie van je organisatie zowel positief als negatief kan beïnvloeden. Het is vaak ook een kwestie die moeilijk bespreekbaar zijn en die je als besluitvormer liever niet altijd aan de grote klok wilt hangen. De stichting van kasteel Keverberg in Kessel bood een openhartig kijkje in de tumultueuze restauratie. Het resultaat is uiteindelijk een locatie waar mijn kinderen hun leukste vakantiemiddag van het jaar hadden.

Zo’n tien jaar geleden besloten enkele Kesselse notabelen werk te maken van de ruïne van kasteel De Keverberg. Wie in Nederland kende nu deze ruïne? Bruidsparen vonden nauwelijks de weg voor een fotoshoot op de ruïne en scholen waren eveneens nauwelijks te porren voor een bezoekje.

Da’s ronduit spijtig, want het kasteel kent een boeiende geschiedenis en ligt op een prachtig stukje Nederland op dertig meter hoogte aan de Maas. Eeuwenlang was het kasteel een belangrijk knooppunt tussen de waterweg de Maas, van noord naar zuid, en de landweg van Keulen naar Antwerpen, van oost naar west. Beide wegen kruisten zich in Kessel, alwaar een toltoren uitgroeide tot een machtig kasteel. Tot 1944, toen het Duitse leger in hun vlucht het kasteel in brand stak.

Wat resteerde was een ruïne die in 1952 de ‘aanblik kreeg van de late middeleeuwen’; hier en daar werden stukken muur verstevigd en ijzeren hekken geplaatst, maar het duurde nog tot 1994 voordat de ruïne openging voor publiek. Publiek dat meestal snel weer weg was. Al die jaren zagen de local heroes de potentie van een gerestaureerd kasteel en in 2008 besloot de gemeenschap een ultieme krachtsinspanning te doen om het kasteel in zijn oude glorie te herstellen.

Drie jaar lang waren de local heroes bezig met vergevorderde plannen om het kasteel te restaureren zoals het er in 1875 eruit had gezien. De groep local heroes, een stichting inmiddels, had eigenlijk geen keus, want de Rijksdienst Cultureel Erfgoed schreef voor dat ieder nationaal monument traditioneel herbouwd moet worden. 

En dat ging de stichting en de zestig vrijwilligers steeds meer tegenstaan. Een traditioneel kasteel betekende dikke muren met kleine en hoge ramen en nauwelijks zicht op de Maas, terwijl dat panoramische uitzicht een van de blikvangers moest worden. En misschien nog belangrijker: er zijn in Nederland al 300 gerestaureerde traditionele kastelen. Hoe zou Kasteel de Keverberg zich dan überhaupt kunnen onderscheiden? 

De stichting had gelukkig de wind mee. De gemeente toonde haar goede wil met een voorbereidingskrediet en de Rijksdienst versoepelde haar regels. Reden te meer om een architectenwedstrijd uit te schrijven. De keuze viel op een ontwerp met veel glas en licht waarin de contouren van vroeger nog steeds goed te herkennen zou zijn. Door het glazen dak, de zonnepanelen en de koude/warmte terugwinning zou het daarmee het modernste én duurzaamste kasteel van Nederland worden. 

De provincie trok ook haar portemonnee en met een budget van ruim vijf miljoen euro begon de restauratie. Het nieuwe gedeelte werd binnen de ruïne gebouwd, zodat deze grotendeels intact is gebleven. En wat het misschien wel het meeste waard is geweest was de inzet van alle vrijwilligers, goed voor 25.000 uren noeste arbeid.

Heeft het strategische risico goed uitgepakt? Wat mij betreft kun je deze vraag voor kasteel De Keverberg positief beantwoorden. Ja, het is een bijzonder kasteel met een gedurfde uitstraling en nogmaals ja, het is tegelijkertijd een traditioneel kasteel met een gids, speurtocht, cafeetje en ruimtes voor bruiloften, uitvaarten en alles wat daar tussenin zit. Kortom, een echte blikvanger die bewijst dat lef loont!

Ga hier naar deel 1 van ongeschreven strategische risico's: APM Terminals.