Optimisme en hoop in de Tussentijd

Tommy Wieringa heeft een indrukwekkend en tegelijk inktzwart essay geschreven: ‘optimisme zonder hoop’. De aarde gaat onherroepelijk naar de klote. Het enige dat volgens Wieringa helpt is de hoop opgeven. Pas dan ben je eerder geneigd om Echt Iets te gaan doen. Niet bepaald leeskost voor zijn dochters van 13 en 15, zegt hij zelf. Wat gebeurt er als mijn puberdochter van bijna 16 het boekje uitleest? Lees haar impressie.

In juli word ik zestien. Volgens mijn ouders begrijp ik niet half hoe goed ik het heb. In tegenstelling tot het lied van Brigitte Kaandorp heb ik een makkelijk leven. Mijn vader vertelde dat zijn ouders het ook tegen hem zeiden toen hij even oud was. Toen, in de jaren tachtig, was er ook al woningnood, was er een continue kernoorlogdreiging en viel er zure regen. Maar hij deed gewoon zijn best op de havo in de saaiste provinciestad van Nederland en probeerde er niet te lang bij stil te staan.
Maar nu is het anders, vindt hij. Zo goed als nu wordt het niet meer.

Zal ik slechter af zijn dan mijn ouders? Tommy Wieringa zegt van wel. Door hem begrijp ik de gevolgen van de ceeootwee-uitstoot veel beter dan ik ooit op school uitgelegd heb gekregen. Ik snap dat die uitstoot alleen maar erger wordt en dat het ergste nog moet komen. Volgens Tommy is er geen toekomst voor.
Ik vond Joe Speedboot beter.
Toen hoefde Tommy zich nog geen zorgen te maken.

‘We leven in een tussentijd,’ leest mijn vader uit de krant voor. De enige in het gezin die het nieuws nog op papier leest. ‘In een tussentijd voelt veel onzeker en komt alles op losse schroeven te staan. Dat is eng, maar het biedt ook kansen.’ Hij slaat de krant dicht en vraagt mijn broertje en mij of we mee willen gaan naar een nieuwe tentoonstelling in een van die vele Leidse musea.

De meeste van die tentoonstellingen zijn saai. Ze kijken terug en maar een beetje vooruit. Ja, ik begrijp ook wel dat er vroeger nog gevochten moest worden voor wat ik nu normaal vindt. Maar dat hoeft toch niet een deel van mijn weekend te kosten?
Afgelopen zomer stonden we weer eens voor zo’n mooi oud gebouw en toen vroeg pa welke gebouwen en huizen ik dacht dat er over honderd jaar nog zouden bestaan.
Boeiah!

Ik kan maar één generatie vooruitkijken. De mijne 😊. Dat doe ik op mijn phone en in mijn bubbel. Ik heb mijn vrienden, school, muziek en filmpjes allemaal in mijn hand. Terwijl mijn pa tig kasten vol met boeken heeft, net als bakken vol met ceedees die hij op een stereo uit het jaar nul draait. Zo bekeken heb ik minder ruimte en spullen nodig.
Als dat niet beter is voor het milieu en klimaat.

In een interview lees ik dat Tommy Wieringa wil dat zijn dochters Krav Maga gaan doen. Dat is een vechtsport die in Israël populair is. Op die manier zouden zijn meiden zich beter kunnen weren tegen opdringerige, geile mannen.
Ik zit op korfbal.
Ik speel samen met meiden én jongens. Ik train de E’tjes en deal met bemoeizuchtige ouders langs de lijn.
Dat is wat mij weerbaarder heeft gemaakt.

Oké, er is voor mij heel veel om voor te vrezen. Dat staat echt op elke pagina van zijn boekje. Maar ik heb net meegedaan aan een musical, heb een keileuk vriendje en grote plannen voor mijn sweet sixteen party. Is het dan erg als ik nu mijn schouders ophaal?
Optimisme zonder hoop zit volgens Tommy in gewoon nuttige kleine dingen doen. Dat is niet alleen straatvuil opruimen, maar ook een paar tegels uit je tuin halen voor het klimaat. Of een tiny forest aanleggen vlakbij de snelweg.

Ik ben misschien nog te jong om – in Tommy’s woorden - een oriëntatiepunt te zien voor mijn optimisme. Volgens Tommy bestáán die punten niet eens meer. En ja, mijn pa heeft misschien gelijk: we leven in een enge én kansrijke tussentijd.
Kan allemaal wel zo zijn, maar ik wil later gewoon juf worden. Ik wil duidelijk maken dat optimisten en pessimisten uiteindelijk op hetzelfde punt uitkomen. Allebei begrijpen ze uiteindelijk dat het beter kan en dat er actie nodig is.
Een goeie juf leert dat alle kleine beetjes helpen.
Toch?

De dochter van René Pennings
April 2025

PS Dank aan CoPilot voor de samenvatting van Tommy’s boekje

Geraadpleegde literatureluur:

• Tommy Wieringa – Optimisme Zonder Hoop, 2025
• Ralf Bodelier – Brief aan mijn dochter, NRC, 24 mei 2017 (Tommy’s favoriete filosoof, not)
• Ellen Deckwitz, Doodenge tijden, maar laat je niet verlammen, NRC 14 maart 2025
• Sumit-Paul Choudhury, The Bright Side, een optimistische geschiedenis van de mensheid, 2025