Regen tot ver na kerstmis?

Nederland maakt momenteel een van de langste natte perioden ooit door. Volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) zal het extreme weer wereldwijd nog zeker tot april 2024 merkbaar zijn. Het heeft te maken met El Niño, maar misschien ook nog meer met het afnemende weerstandsvermogen van De Grote Onbekenden, de oceanen.

In de lente van 2023 kwamen de slimste meteorologen ter wereld bij elkaar om in te schatten of El Niño later dit jaar zou terugkeren. Zijn vorige komst in 2016 leidde over de hele wereld tot het warmste jaar ooit. Nederland was er nog betrekkelijk goed van afgekomen, met een hete en tegelijkertijd natte zomer en minder neerslag dan gemiddeld.

El Niño is een natuurfenomeen. Het is een sterke opwarming van het wateroppervlak in het centrale en oostelijke deel van de Stille Oceaan, grofweg langs de evenaar. Het effect van het warme zeewater versterkt zichzelf doordat tegelijkertijd passaatwinden in kracht afnemen. Het warme water blijft daardoor meer gelijk verdeeld over het hele oppervlak van de oceaan. Daardoor wordt de hele zee warmer, en regent het meer midden op de oceaan en minder in Indonesië en Australië.

De klimaatveranderingen versterken de effecten van El Niño. Met de impact van El Niño in 2016 nog in hun achterhoofd zagen de weerkundigen de langdurige megaplensbuien en extreme hittegolven al hangen. De officiële verwachting van de NOAA, de Amerikaanse weerdienst, was dat de kans op El Niño’s terugkeer op 60 procent zou uitkomen.
Inmiddels weten we beter.

Net als corona kun je El Niño overal de schuld van geven. Van het wereldwijde hitterecord bijvoorbeeld, op donderdag 6 juli 2023. Die dag werd het gemiddeld 17,23 graden. Niet eerder was het zo warm. Boven Noord-Mexico en Texas hing een ‘dome of doom’, met temperaturen hoog boven de veertig graden. De Mexicaanse overheid meldde minstens honderd hittedoden, terwijl iets voorbij de grens in Texas sprake was van dertien doden. Persbureau Bloomberg wees erop dat in de oliestaat de airco maar bleef draaien. Met dank aan de recent aangelegde zonneparken, gesubsidieerd door Bidens Inflation Reduction Act, maar daarover later meer.

Na extreem veel zonneschijn volgde in het najaar nog veel regen. Langdurige, aanhoudende regen die op het gemoed begint te werken van de filerijdende forens of de in het regenpak gehulde scholier. En wat El Niño plus klimaatverandering leert is dat het nog wel een tijdje aan zou kunnen houden.

Hoe versterkt klimaatverandering El Niño? Tijd voor enkele weetjes over de oceanen. Water heeft een enorme opslagcapaciteit voor warmte. De zonnewarmte wordt als het ware in het zeewater gebufferd. Door onder meer de toenemende CO2-uitstoot worden oceanen warmer. In 2022 bijvoorbeeld heeft het zeewater 10 zettajoule meer aan warmte moeten opvangen. Dit nietszeggende getal komt overeen met honderd keer de wereldproductie aan elektriciteit. Da’s ook nog een lastige eenheid, toch? Deze dan? De extra warmte die de oceanen vorig jaar moesten opvangen is even groot als iedere persoon op aarde de hele dag lang 40 haardrogers gebruikt.

Een tweede functie van de oceanen is die van koolstofpomp. Een derde van al het extra CO₂ dat wij produceren, komt in de diepzee terecht, als biomassa. ‘Om er een hele tijd te blijven – al weten we niet voor hoelang,’ aldus wetenschapsjournalist Pieter van Dooren. Functie nummer vier is zuurstofbron. De oceanen leveren meer dan de helft van onze zuurstof. Dat gebeurt doordat opwellende diepzeestromingen – vooralsnog – voldoende plantaardig plankton produceren, de voedselbron van bijna al het leven in de oceaan. Bovendien zorgt dit fytoplankton voor meer dan de helft van de fotosynthese op planeet Aarde. Voor de non-beta’s als ik: dat produceert weer die zuurstof en geeft ons letterlijk en figuurlijk lucht. Meer nog dan de regenwouden, die wereldwijd goed zijn voor 25 tot 30% zuurstof.

Fytoplankton, met dank aan Wikimedia Commons

Kortom, het weerstandsvermogen van de oceanen is aan het afnemen. En dat versterkt de impact van El Niño. Het versterkt verschillen in financiële daadkracht, want de eerdere Texaanse airco-anekdote staat niet op zichzelf. Het vergroot misschien ook de tegenstellingen. Hoe we denken over migratie bijvoorbeeld.
Het is verleidelijk om deze blog af te sluiten met een persoonlijke call to action. Iedere verandering begint tenslotte bij jezelf. Maar toch …een daadkrachtigere overheid, of het nu een kabinet of de EU is, kan meer klimaatbestendige zoden aan de dijk zetten. Nietwaar?

René Pennings
November 2023

Geraadpleegde literatuur (o.a.):
• ‘Zonder oceaan waren we er al geweest, ‘ Pieter Van Dooren, De Standaard, 19 augustus 2023
• https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/el-Ni%C3%B1o-op-komst-8caa95a2-5b78-4e5d-8bd3-15c573ae414a
• ‘Nog maanden meer weersextremen door El Niño,’ Noordhollands Dagblad, 10 november 2023
• ‘Hoe hoger de nood, hoe minder geld voor groene energie,’ Lieven Sioen, De Standaard, 6 juli 2023
• https://www.nemokennislink.nl/publicaties/effect-van-klimaatverandering-groter-dan-van-el-Niño/

Leestip!