Valkenburgs Meer: oefening werd werkelijkheid

Wat doe je als er zich tijdens een calamiteitenoefening een echte calamiteit voordoet? Toevallig eentje die heel veel lijkt op de oefening. Dan worden de krachten gebundeld en staan de koppies écht strak. Hoe het Valkenburgs Meer de calamiteitenoefening wegkaapte. Bijna dan …

Twee keer per jaar schuif ik aan bij een calamiteitenoefening. Mijn rol is evalueren en feedback geven. Misschien wel de makkelijkste rol, want op mij staat geen camera gericht. Wel op de leden van het Waterschaps Operationele Team (WOT). Zij oefenen in de calamiteitenruimte met een pittige case, terwijl in de naastgelegen ruimte hun counterparts fungeren als response cel. Het komt allemaal zeer realistisch over.
En dat is precies de bedoeling.
De oefening van vanmiddag is een klassieker. Een afgeschoven dijk op een lastig te bereiken plaats. Er is een snelle actie vereist, want in de buurt is een permanent bewoond vakantiepark en de woonboten zouden wel eens los kunnen schieten. O ja, mochten er meer plekken verschuivingen of doorbraken ontstaan, dan zijn er hele serieuze gevolgen voor enkele woonwijken, een industriegebied en  o ja - de A4-snelweg.

Als evaluator ben ik aan het genieten. Het team bulkt van de deskundigheid, betrokkenheid en gebiedskennis. Nog voor dat de vergadering is begonnen zijn de contouren van de scenario’s en mogelijke maatregelen al in beeld. Er zijn voor bijna iedere polder gedetailleerde videosimulaties gemaakt wat de impact is van een dijkdoorbraak. Op een groot scherm kijk ik naar een knap gemaakt, maar tegelijk verontrustend filmpje over Wat Er Kan Gebeuren.
Vanaf het begin knaagt er iets bij iedere deelnemer. Die melding van een mogelijk gaslek aan het Valkenburgs Meer zou zo maar eens … nee, de oefening moet alle aandacht krijgen. Dan bereiken de dronebeelden van de afkalvende kade de deelnemers van de oefening. Juist op het moment dat het oefenteam een aantal strakke beheersmaatregelen wil laten doorvoeren.

Niet geheel onverwacht komt de oefenleider de ruimte binnen. Haar boodschap is kort en helder. De situatie aan het Valkenburgse Meer is verergerd. Of we de calamiteitenruimte willen verlaten, zodat het Echte WOT nu onmiddellijk aan de slag kan. Op advies van de externe begeleider neemt het oefenteam snel een gezamenlijk besluit: in een andere ruimte gaan we het echte WOT-team observeren en waar nodig respons geven.
Zo gezegd zo gedaan. Vijf verdiepingen lager kijken tien strakke koppies van het oefenteam op het beeldscherm naar de tronies van zes andere strakke koppies in de calamiteitenruimte. Tips en adviezen worden keurig op een flapover vastgelegd. Als evaluator kan ik alleen maar met gepaste trots concluderen dat één plus één drie is.

Terwijl elders Lintjesgate aan de gang is en aan de andere kant van de oceaan de Potus Insanus idiote decreten ondertekent haalt het Valkenburgs Meer het nationale nieuws – alleen online weliswaar, maar toch…
Op de site van de regionale omroep worden we herinnerd aan de uitspraak van de Raad van State uit 2008. Wij, het hoogheemraadschap, werden destijds in het ongelijk gesteld over de ernst van de risico’s op instabiliteit van het onderwatertalud. En zo wordt een slow risk zeventien jaar later een burning platform.

We zijn nu een week verder en misschien is de situatie weer een slow risk. Wie het weet mag het zeggen.
Over misschien twee jaar, na enkele onderzoeksrapporten en waarschijnlijk veel juridisch gedoe is er meer duidelijkheid.
Die dag in april raasde het verkeer langs de A44 alsof er niets aan de hand was geweest. Een dikke kilometer van de breuk ging de voorstelling van Soldaat van Oranje die avond gewoon door. Die nacht werd de kade geïnspecteerd op verdere scheuren en afkalving.
In Nederland is waterveiligheid een vanzelfsprekendheid. Laten we dat zo lang mogelijk zo houden.
Toch?

René Pennings
April 2025