Het Uur met nauwelijks Wolven ... maar wel West Wing

Elke beleidsadviseur herkent dat onmachtige gevoel als zijn stuk door de politiek wordt gekaapt. Na maandenlange voorbereidingen, tientallen gezamenlijk gedronken kopjes thee en een ellenlange BOB-procedure, is het zover: jouw stuk wordt behandeld in de Enige Commissie Die Er Toe Doet.
En dan gebeurt er iets onverwachts.
Spindokter, filosoof en auteur van Het Uur van de Wolven, Giuliano da Empoli, weet wat jij dan het beste kunt doen.

Enkele keren per jaar zit ik op de achterste rij van de grootste vergaderzaal. Iedere collega-ambtenaar probeert zijn gezicht in de plooi te houden, want de camera’s registreren alles. Onze eerste levensbehoefte is wifi. Continu sturen we digitale rooksignalen naar ons bestuurlijke aanspreekpunt. En naar onszelf, maar daarover later meer.
Tot dat moment, het uur waarin onze invloeds-cirkel verschrompelt, hebben we ons – soms impliciet – gehouden aan het sturingskwadrant. Wij, trusted advisors, hebben bijgedragen aan een oprecht en degelijk bestuursvoorstel. We hebben de sterkste argumenten verzameld, de regels uitgelegd, de risico’s in beeld gebracht en last but not least zijn we van plan oprecht fijn samen te werken met netwerkpartners en streekholders.

Zoals de NSOB, de founding fathers van het sturingskwadrant, voor ogen hadden, hebben we ieder keurig laten dansen in dit sturingskwadrant. Zelf blikken we genoegzaam terug op een strak uitgevoerde tango.
Wij, ambtenaren, wanen ons als een van de adviseurs uit de TV-serie West Wing. Politiek, zo schrijft Da Empoli in zijn Uur van de Wolven, is hierin ‘een eerlijke en dappere wedstrijd tussen doorgaans bekwame en goedbedoelende personen.’ Kijk alleen al naar de gezichten van de West Wing-acteurs die professionaliteit, welwillendheid en gretigheid uitstralen. Wie wil daar niet bij horen?

Diezelfde NSOB waarschuwde echter voor de politisering. Out of the nowhere kan jouw voorstel politiek worden gekaapt. Het politieke bedrijf is dan een jungle waarin niemand onschuldig is en waarin maar één regel van toepassing is: overleven! Dit is de opzet van House of Cards, waarin ‘elke politicus een machiavellistisch, briljant en gewetenloos personage is die zich volop laat gaan in een loeispannend leven vol intriges en vuile streken,’ aldus Da Empoli. Hij had er nog aan toe kunnen voegen dat de hoofdrolspeler én co-producent van deze serie ontslagen werd. Om enkele jaren later door de rechter vrijgesproken te worden.

De derde categorie heeft volgens Da Empoli een sitcom-karakter. Hierin wordt het politieke leven afgeschilderd zoals het volgens Da Empoli vaak ook echt is: ‘een voortdurende foutenkomedie waarin personages, die bijna altijd ongeschikt zijn voor de rol die ze moeten spelen, overal heelhuids van af proberen te komen door zich uit onverwachte, vaak absurde situaties te redden’. De TV-serie Veep is er een goed voorbeeld van, maar ook Yes Minister.

Wat wij op de achterste rij onbewust doen, benoemt Da Empoli expliciet in zijn boek. Wij, de ambtenaren achterin, geven een score van de bestuurlijke behandeling op basis van de ‘ladder’ West Wing / House of Cards en Veep’. Drie politiek getinte TV-series die zowel door bestuurders en hun adviseurs goed bekeken zijn.
Ons voorstel staat inmiddels op het punt gekaapt te worden door een onverwacht ingediende motie. Het komt over alsof de indiener lukraak een bladzijde in de bijlage heeft opengeslagen en nu een punt maakt van een kleinigheidje, met als doel om het hele voorstel te ontkrachten. Machiavellistische cherry picking ten top.

We sturen goedbedoelde appjes naar onze bestuurder. In een andere app-groep uiten we onze verontwaardiging. Tot overmaat van ramp doet zich een Veep-moment voor als een oppositielid vraagt of ze het goed begrepen heeft. Zo nee, dan is ze geneigd ook zo’n notie van jeweetwel in te sturen.
Tot onze opluchting slaat onze bestuurder zich er heldhaftig doorheen en na afloop volgt een welgemeend compliment richting die stoïcijnse koppen achter in de zaal.

Terug op de fiets schat ik in dat onze score op de West Wing / House of Cards / Veep-meter uit zou kunnen komen op 47%/34%/19%. Ik besef dat deze vorm van humor mij helpt. Het relativeert de politieke arena, mits je niet in de valkuil trapt van cynisme of leedvermaak.

Voor het stoplicht vraag ik me even af of het geholpen had als ik de argumenten en risico’s kwetsbaarder had opgeschreven. De ratio overheerste nogal in het voorstel en de onzekerheid droop er nauwelijks van af. In gedachten haal ik mijn schouders op. Waarschijnlijk zou zo’n toonzetting en stijl het voorstel kanslozer hebben gemaakt. In deze VUCA-tijden is dergelijke kwetsbaarheid tonen iets voor schapen. Terwijl het Uur van de Wolven is teruggekeerd. Niet alleen in de US of A.

In Nederland mogen we het nog redelijkerwijs afkloppen. Ik heb die avond fatsoenlijke, brave en bijna lieve commissieleden in actie gezien. Redenen genoeg om met West Wing-kwaliteit en passie bestuursvoorstellen te blijven schrijven.
In de hoop dat ook daardoor de Wolven buiten de muren blijven van dit landje aan de Noordzee. Zo lang als het kan. Toch?

René Pennings
Juni 2025

Meer lezen?
• Giuliana Da Empoli In Buitenhof, 1 juni 2025
• NSOB en het sturingskwadrant