Woningnood versus water sturend: Arnhem-Zuid

Natuurlijk moet je geen nieuwbouwwijk in de uiterwaarden willen bouwen. Maar als de woningnood het hoogst is én er een Goed Plan ligt, vindt de Raad van State het goed. Hoe een duivels dilemma en hoofdpijndossier in Arnhem-Zuid uitgroeide tot een win-win situatie. Voor bijna iedereen dan.

Kroonprins Willem Alexander sprak in de jaren negentig de stellige woorden dat ‘bouwen in de uiterwaarden eigenlijk niet meer kan. Rivieren in Nederland hebben ruimte nodig.’ Twee generaties later worden in Arnhem buitendijks ruim 400 woningen gebouwd. Vlak voor een bocht in de Nederrijn, niet bepaald een logische plek. Heeft de woningnood ‘gewonnen’ van Water en Bodem Sturend?

De kaart van Arnhem Zuid, inclusief de geul rechts

Een planoloog zou het gebied aan weerszijden van de Arnhemse Nelson Mandela-brug misschien wel verpauperd noemen. Betonnen restanten van een voormalige scheepswerf, oude dijkwoningen, her en der nog een boerderij, maar ook woonarken met een collectieve groentetuin. De woordvoerder van de woonbootbewoners spreekt duidelijke taal: ‘men wil natuur maken, maar het ís allang natuur!’ Het uitzicht over de Nederrijn is ronduit prachtig. Er lopen zelfs wilde paarden. De bewoners beseffen maar al te goed dat ze niet verzekerd zijn voor overstromingsschade. En een hypotheek af- of oversluiten is hier minder vanzelfsprekend, maar ze hebben het er graag voor over.

De meeste grond in het gebied was in handen van een failliet vastgoedbedrijf dat er plannen had voor een ‘Manhattan aan de Rijn’. De vastgoedcrisis gooide roet in het eten. De nieuwe projectontwikkelaar heeft andere plannen. Op onderstaand plaatje staat een impressie van Stadsblokken / Meinerswijk. Het wordt een groot natuurgebied (98%), ruim 400 woningen (1%) en de benodigde infrastructuur (1%). Die woningen komen op de hooggelegen delen van het gebied.

De hoogste bestuursrechter, de Raad van State, moest er begin 2023 aan te pas komen om een besluit te nemen over dit plan, een klein half jaar nadat het kabinet Rutte IV Water en Bodem Sturend had gelanceerd. Voor de RvS was het een ingewikkeld besluit, want De Regels waren misschien al met al correct gevolgd, De Risico’s waren sinds de Limburgse Wateroverlast niet minder geworden. Het vergde drie zittingen en uiteindelijk concludeerde de RvS dat de risico's aanvaardbaar zijn.
Door de inrichting van het natuurgebied zorgt het project volgens de gemeente Arnhem voor een daling van de waterstand met ongeveer 10 centimeter. Met name de te graven nevengeul moet leiden tot een forse waterstandsverlaging volgens Rijkswaterstaat.

De huidige bewoners zijn niet blij met het besluit. Tegenover minder woongenot is het ook een principekwestie. Maakbaarheid wint het van het principe ‘ruimte maken voor water’. Is er nu een nieuwe grens getrokken tussen water & bodemsturend-principes, woningnood en technologische maakbaarheid?

Misschien, maar dit verhaal is nog niet af. Wat voor woningen zouden er gebouwd gaan worden? ‘Als je in de uiterwaarden bouwt, moet je dat niet robuust voor honderd jaar doen, maar op zo’n manier dat iets snel kan worden veranderd op basis van voortschrijdend inzicht; dus modulair en flexibel bouwen,’ aldus Ilse Voskamp van Wageningse University. Zij deed onderzoek naar hoe Arnhem er over honderd jaar uit zou zien. Een drijvende houten woonwijk zou het bijvoorbeeld goed doen. ‘Toevallig’ ligt er nu al zo’n woonbotencomplex aan dit stuk grond. Een staaltje van onbewust onbekwame toekomstbestendigheid?

Waarschijnlijk worden de nieuwe woningen opgehoogd, misschien wel op een miniterp. Die zullen linksom of rechtsom weliswaar klimaatbestendig zijn, maar eerder voor de happy few dan degene die het van de sociale woningbouw moet hebben. Zo bekeken gaat de nieuwe wijk bijdragen aan nog meer woonongelijkheid.
Maar toch …de komst van de nieuwe woningen heeft geleid tot ‘meer bewustzijn en een scherpe afweging over waar en vooral hoe je bouwt, voor alertheid en openheid over de effecten en risico’s,’ aldus landschapsarchitect Bertram de Rooij van dezelfde universiteit.

Rest nog de vraag of jij, geachte lezer, daar in Arnhem-Zuid zou willen wonen? In de veronderstelling dat je het zou kunnen betalen en onverzekerd zijn acceptabel vindt.
Ik ben er eerlijk gezegd te schijterig voor. Bijzonder, aangezien ik nu in de Randstad 1.60 meter onder NAP woon, vlak naast een maar net goedgekeurde regionale kering. Gelukkig is het waterschap alhier alert en betrouwbaar. Dat is dan wel mijn wc-eend stemmetje, want ik werk er inmiddels al meer dan 25 jaar voor 😊.

René Pennings
December 2024

Belangrijkste geraadpleegde literatuur
• https://platformwow.nl/terugblikken/2024/10/terugblik-waterreeks-aflevering-5-water-en-bodem-sturend-in-de-praktijk
• https://www.gld.nl/nieuws/7911233/arnhem-mag-huizen-bouwen-in-uiterwaarden
• https://eenvandaag.avrotros.nl/item/gemeenten-blijven-doorbouwen-in-uiterwaarden-ondanks-waarschuwingen-over-hoogwater-door-klimaatverandering/
• https://eenvandaag.avrotros.nl/item/arnhem-bouwt-woonwijk-in-uiterwaarden-tegen-advies-ministerie-in-hier-overstroomt-het-als-eerst/
• https://www.nrc.nl/nieuws/2024/01/12/de-minister-gaat-het-verbieden-maar-arnhem-bouwt-nog-wel-in-de-uiterwaarden-a4186831?t=1733131540
• https://pointer.kro-ncrv.nl/kritiek-op-nieuwbouwproject-arnhem-dit-is-overstromingsgebied